Υπάρχουν άπειροι τρόποι για να φωτίσουμε έναν εξωτερικό χώρο. Είτε πρόκειται για έναν κήπο, μια αυλή ή ένα μπαλκόνι είτε πρόκειται για μια μεγάλη διαμορφωμένη έκταση, οι συνδυασμοί είναι πολλοί. Ανάλογα με τη χρήση και την κλίμακα που έχει ο εκάστοτε εξωτερικός χώρος, το χαρακτήρα που θέλουμε να του δώσουμε, αλλά και το προσωπικό στυλ που φέρει ο χρήστης, τα σενάρια που μπορούμε να δημιουργήσουμε είναι πολλά και ενδιαφέροντα.
Όταν καλούμαστε να σχεδιάσουμε το φωτισμό ενός εξωτερικού χώρου, στην ουσία καλούμαστε να του δώσουμε ζωή τη νύχτα. Η ποικιλομορφία και η ένταση είναι στοιχεία ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση ενός ιδιαίτερου χώρου, σε αντίθεση με τη μονοτονία που προσδίδει ένας μόνο τρόπος φωτισμού.
Ένας εξωτερικός χώρος χωρίζεται σε επιμέρους νοητές ζώνες, που τον καθιστούν εύκολα διαχειρίσιμο τόσο σε θέμα σχεδιασμού όσο και φωτισμού, αλλά και προσιτό, αφού παύει να είναι χαοτικός και μετατρέπεται σε ένα οικείο και φιλόξενο περιβάλλον. Οι ζώνες αυτές διαμορφώνονται από τη χρήση, τα υλικά, τις υφές και πολλά άλλα.
Διαφορετικές κατηγορίες φωτιστικών, προσφέρουν διαφορετικές ποιότητες φωτισμού, γεγονός που καθιστά έναν οποιοδήποτε χώρο ελκυστικό. Παρακάτω ακολουθούν οι πιο χαρακτηριστικές από αυτές.
Ανάδειξη φύτευσης
Ο κλασικός τρόπος ανάδειξης φύτευσης, είτε ψηλής είτε χαμηλής, είναι τα projectors (προβολείς). Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και άλλες κατηγορίες φωτιστικών, όπως είναι τα uplights ή τα bollards που μπορούμε να αξιοποιήσουμε για τον ίδιο σκοπό. Η επιλογή γίνεται ανάλογα με το είδος της φύτευσης που έχουμε, αλλά και με το τελικό αποτέλεσμα που θέλουμε να πετύχουμε.
Στην προσπάθεια μιας ομαλής ένταξης του τεχνητού φωτισμού στο φυσικό περιβάλλον, με τρόπο που να αφήνει μηδενικό αποτύπωμα σε αυτό, τα σύγχρονα φωτιστικά που παράγονται διαθέτουν ένα παρουσιαστικό και μερικά χαρακτηριστικά (ευλυγισία, κίνηση κ.ά) που παραπέμπουν σε συγκεκριμένα είδη φυτών, όπως για παράδειγμα τα στάχυα.
Από την άλλη πλευρά, όταν σχεδιάζουμε το φωτισμό ενός εξωτερικού χώρου, παράλληλα σχεδιάζουμε και την ατμόσφαιρα που θέλουμε να αποπνέει. Ο τρόπος με τον οποίο θα εφαρμόσουμε το φωτισμό συμβάλλει σημαντικά σε αυτό. Δύο ενδιαφέρουσες εφαρμογές φωτισμού, αν και εκ διαμέτρου αντίθετες, είναι με bollards (moonlight effect) και με projectors (aggressive effect).
Στην πρώτη εφαρμογή, ο φωτισμός γίνεται από πάνω προς τα κάτω με τη βοήθεια επιδαπέδιων φωτιστικών (bollards), δημιουργώντας το moonlight effect. Το αποτέλεσμα είναι ένας γλυκός και ομοιόμορφος φωτισμός, που αποπνέει ηρεμία και ρομαντισμό.
Στη δεύτερη εφαρμογή, ο φωτισμός γίνεται από κάτω προς τα πάνω με τη βοήθεια μικρών προβολέων (projectors), δίνοντας τη δυνατότητα για μια πιο σκηνογραφική αποτύπωση του χώρου. Ο συγκεκριμένος φωτισμός δίνει ένα πιο aggressive αποτέλεσμα, καθώς αντιτίθεται στον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε το φυσικό φως, δηλαδή από πάνω προς τα κάτω.
Steplights
Τα steplights είναι στην ουσία επίτοιχα ή χωνευτά φωτιστικά μικρής κλίμακας τα οποία χρησιμεύουν στη διατήρηση του προσανατολισμού μας. Τοποθετούνται σε κομβικά σημεία, όπως για παράδειγμα περιμετρικά ενός κτηρίου. Περισσότερο θα έλεγε κανείς ότι λειτουργούν σαν φώτα ασφαλείας, σε περίπτωση που δεν υπάρχει επαρκής φωτισμός, ώστε να αντιληφθούμε τα όρια του κτηρίου.
Μια ακόμα συχνή χρήση των steplights είναι σε σκαλοπάτια, αλλά και σε πορείες διαδρομής, τα οποία ενισχύουν την αντίληψη του χώρου, παρέχοντάς μας ένα αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς για τα βήματά μας.
Τα steplights είναι πραγματικά μικρές σταγόνες φωτός, αλλά ζωτικής σημασίας. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, στο φωτισμό εξωτερικού χώρου σημασία δεν έχει η ποσότητα αλλά η ποιότητα. Εάν τοποθετηθούν στα κατάλληλα σημεία, τότε λειτουργούν σαν φάροι που μας δείχνουν το δρόμο.
Bollards
Τα bollards είναι ακόμα μια κατηγορία φωτιστικών που κατατάσσεται κυρίως στο φωτισμό διαδρομών και μονοπατιών. Ανάλογα την επιφάνεια στην οποία θα τοποθετηθούν, δηλαδή αν πρόκειται για σκληρή επιφάνεια, όπως μπετόν, ή για μαλακή, όπως χώμα, διαθέτουν και τα κατάλληλα accessories, όπως base ή spike αντίστοιχα.
Στον σχεδιασμό εξωτερικού φωτισμού είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα υλικά και τις υφές, καθώς αυτές οι πληροφορίες μας δείχνουν το δρόμο για την σωστή επιλογή των φωτιστικών στα κατάλληλα σημεία.
Uplights
Uplights ή γραμμικά φωτιστικά στόχο έχουν την ανάδειξη της όψης ενός κτηρίου ή της υφής μιας επιφάνειας γενικότερα. Σηματοδοτούν την καίρια θέση που ενδεχομένως να έχει ένας χώρος, όπως για παράδειγμα η είσοδος ενός κτηρίου, ανάγοντάς την στο πιο σημαντικό στοιχείο. Ακόμα, ένα uplight μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να τονίσει μια γωνία, ή να «περιγράψει» ένα άνοιγμα. Πολλά uplights μαζί προσδίδουν ένα πιο θεατρικό εφέ, ενώ από την άλλη πλευρά ένα γραμμικό φωτιστικό προσδίδει μεγαλύτερη ομοιομορφία και συνολική ανάδειξη του κτηρίου και όχι τόσο των επιμέρους σημείων του.
Απλίκες
Απλίκες, με δέσμες για πιο δραματικό και έντονο εφέ ή diffused για μεγαλύτερη διάχυση κα πιο γλυκό αποτέλεσμα. Το μέγεθος, η γεωμετρία και η τοποθέτησή τους παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για το τελικό αποτέλεσμα. Η αρχιτεκτονική του χώρου, εσωτερικού και εξωτερικού, καλείται να συνεργαστεί με το φωτισμό για ένα άρτιο και ισορροπημένο αποτέλεσμα ή ακόμα και για τη δημιουργία αντιθέσεων, συνθέτοντας ένα ετερόκλητο μα συνάμα ενδιαφέρον σκηνικό.
Κρυφοί φωτισμοί
Οι κρυφοί φωτισμοί λειτουργούν ως συμπληρωματικός φωτισμός. Δεν είναι απαραίτητοι, αλλά επειδή προσθέτουν μια ατμοσφαιρική διάθεση έχουν πάντα μια ξεχωριστή θέση στον σχεδιασμό εξωτερικού φωτισμού. Τονίζουν τις γεωμετρίες, οριοθετούν με τον πιο διακριτικό και ήπιο τρόπο όγκους, όπως διαχωριστικά, έπιπλα, ενώ αναδεικνύουν τις υφές και τα υλικά.
Συμπερασματικά…
Οι εφαρμογές φωτισμού είναι αναρίθμητες, ενώ οι συνδυασμοί και τα σενάρια που μπορούμε να δημιουργήσουμε ποικίλλουν. Πάντα θα βρίσκουμε διαφορετικούς τρόπους για να σχεδιάζουμε τον εξωτερικό φωτισμό, αρκεί να διαβάζουμε τον χώρο και τις ανάγκες που προκύπτουν κάθε φορά. Μέσα από τις συνεχείς ανασυνθέσεις και δοκιμές, καλλιεργείται η κριτική μας σκέψη και εξάπτεται η φαντασία μας. Πρόκειται για δύο πολύ ισχυρά όπλα που αν τα διαθέτουμε τότε το τελικό αποτέλεσμα πραγματικά θα μας δικαιώνει.
Ο φωτισμός εξωτερικών χώρων είναι μια αέναη διαδικασία σκέψης, σύνθεσης, δημιουργικότητας, ακονίζει το μυαλό, μας κρατά σε εγρήγορση και εκεί ακριβώς είναι που κρύβεται η μαγεία του. Ολοκληρώνοντας το φωτισμό στην ουσία βάζουμε την τελευταία πινελιά σε έναν καμβά που έχουμε συνθέσει εμείς οι ίδιοι και επιτέλους είμαστε έτοιμοι να απολαύσουμε το έργο μας. Όχι μόνο ως θεατές, αλλά να εισχωρήσουμε στον καμβά αυτό και να ζήσουμε μέσα στο σκηνικό που οι ίδιοι έχουμε δημιουργήσει.
Επιμέλεια κειμένου: Μυρτώ Τεμπελοπούλου – Lighting Consultant
